Ыдырысов Қабдыкәрім
(1928-1978)
Ақтоғай ауданы
Ақын Қабдыкәрім Ыдырысов 1928 жылы Павлодар облысы Ақтоғай ауданында шаруа отбасында туған. Қ.Ыдырысов 1948 жылы Павлодар педучилищесін, 1962 жылы Қазақ Абай атындағы мемлекеттік институтын бітірген. 1948-1952 жж. Павлодар облыстық Кеңес атқару комитетінде жұмыс істеген, 1952-1957 жж. республикалық «Қазақстан пионері» газетіде бөлім меңгерішісі, 1957-1961 жж. «Қазақ әдебиеті» газетінде жауапты хатшы, 1965-1972 жж. Қазақстан Жазушылар одағының хатшысы, 1972-1975 жж. Қазақ мемлекеттік кітап палатасының директоры, 1975-1978 жж. «Жалын» баспасының директоры қызметтерін атқарды.
Үлкенді-кішілі отыздан астам кітабы жарық көрген.
Тұңғыш өлеңдері 1947 жылдан жариялана бастады. «Өмір гүлі», «Саяхатта», «Ол кезде он үште едік», «Үйелмелі-сүйелмелі», «Жасырынбақ», «Әр қашан күн сөнбесін», «Аршында балақай» поэзиялық жинақтары жас жеткіншектерге арналды. «Әке жолы» поэмасы, «Шуақты күндер», «Жарқын жағалау» т.б. жыр кітаптары туған жерге деген пәк сезімді, совет адамдарының асыл мұратын толғаса, «Армысың, Арабстан» жинағы халықтар достығын жырлайды. «Ойлайық та ойлайық» пьесасы, «Ел жатса да, енекем жатпайды» әңгімелер жинақтары жарық көрді.
Чех жазушысы Ян Дрданың «Май күндерінде» повесін, О.Гончардың «Қоңырау» романын, Гарсиа Лорканың «Қасіретті қайыңдар», И.Куприяновтың «Вьетнам жұлдызы» пьесаларын, А.С.Пушкин, М.Ю.Лермонтов, К.Л.Хетагуров, Н.Хикмет, М.Луконин т.б. ақындардың көптеген өлеңдерін қазақ тіліне аударған.
Қазақ КСР-нің Құрмет Грамотасымен, «Еңбектегі ерлігі үшін», т.б. медальдармен марапатталған. Халық ағарту ісінің озық қызметкері.
Әдебиеттер:
Ыдырысов Қ. Әке жолы: поэма. - Алматы: Қазмемкөркемәдебиет, 1963. - 95 б.
Ыдырысов Қ. Шуақты күндер: өлеңдер. - Алматы: Жазушы, 1969. - 103 б.
Ыдырысов Қ. Жолыққан жолдар: жылдар жыры. - Алматы: Жазушы, 1971. - 231 б.
Ыдырысов Қ. Қиял көзі қияда: өлеңдер. - Алматы: Жазушы, 1977. - 152 б.
Ыдырысов Қ. Таңдамалы: өлеңдер, балладалар, поэмалар. - Алматы: Жазушы, 1978. - 464 б.
Ыдырысов Қ. Аршында, балақай. - Алматы: Жалын, 1980. - 344 б.
Ыдырысов Қ. Қимас дәурен. Бірінші том. Өлеңдер. - Алматы: Жазушы, 1981. - 248 б.
Ыдырысов Қ. Қайдасыңдар, достарым: ән-өлеңдер. - Алматы: Өнер, 1986. - 144 б.
Ыдырысов Қ. Аясында достардың: өлеңдер мен поэмалар. - Алматы: Жазушы, 1988. - 144 б.
Ыдырысов Қ. Туған жер-төрім мәңгілік... Әке жолы: поэма / Ыдырысов Қабдікәрім.- Павлодар: ЭКО, 2011.- 244 б.- (Кереку-Баян Кітапханасы)
Ыдырысов Қабдікәрім. Туған жер-төрім мәңгілік... өлеңдер, поэмалар, мақалалар, естеліктер / Ыдырысов Қабдікәрім.- Павлодар: "Сытин" баспасы, 2013.- 478 б.
Ыдырысов Қабдыкәрім. Ауылымның аялы алақаны: (Туған жер толғауы) // Сарыарқа самалы.- 2013.- 19 қаңтар. - 5 б.
Ыдырысов Қабдыкәрім. Керекуім: [өлең] // Сарыарқа самалы.- 2013.- 15 қаңтар. - 9 б.
***
Ыдырысов Қабдыкәрім // Қазақ әдебиеті: энциклопедия. - Алматы, 1999. - 702 б.
Ыдырысов Қабдікәрім // Қазақ ССР: қысқаша энциклопедия. - 4 т. - Алматы, 1989. - 644 б.
Ыдырысов Қабдыкәрім // ҚСЭ. - 12 т. - Алматы, 1978. - 12 т. - 347 б.
Ыдырысов Қабдыкәрім // Қазақстан жазушылары: анықтамалық. - Алматы, 2009. - 441 б.
Ақын есімі ұлықталды: (Қазақ ақыны, аудармашы, журналист Қабдыкәрім Ыдырысовтың 85 жылдық мерейтойы) //Шаһар.- 2013.- 8 қараша(№41). - 2 б.Ахметова Күләш.
Жаны дархан жақсы адам: [Жерлес ақынҚабдыкәрім Ыдырысовтың туғанына - 85 жыл] // Сарыарқа самалы.- 2013. - 2 қараша.- 4 б.
Баязитов Сүлеймен. "Жеткізбей кетіп жатыр талай арман...": (Ақын Қабдыкәрім Ыдырысов жайлы) / Баязитов Сүлеймен // Сарыарқа самалы.- 2013.- 6 шілде. - 9 б.
Бекхожин Қ. Бұл күнде жырдың бесті жүйрігісің (Ақын Қ. Ыдырысовтың елу жасқа толуына) / Бекхожин Қ // Қазақ әдебиеті.- 2003.-26 қыркүйек.-5 б.
Белгібай Айдана. Қабдыкәрім Ыдырысовтың 85 жылдығы:(Арнаулы бет) // Ертіс дидары.- 2013.- 26 қараша(№11). - 8 б.
Жайықбаев Нұрбол."Айналдым, Ақ Ертісім, анам менің..." : (Жерлес ақын Қабдыкәрім Ыдырысовтың туғанына - 85 жыл) // Сарыарқа самалы.- 2013. -14 қараша. - 17 б.
Жайықбаев Нұрбол. Балапан жырым бал жинап, Қанаты қақты төсінде (жерлесіміз, қазақтың көрнекті ақыны Қабдыкәрім Ыдырысовтың туғанына - 85 жыл ) //
Сарыарқа самалы.- 2013.- 25 шілде. - 18 - 19 б.
Жайықбаев Нұрбол Балапан жырым бал жинап, Қанатын қақты төсіңде..: (жерлесіміз, қазақтың көрнекті ақыны Қабдыкәрім Ыдырысовтың туғанына - 85 жыл) //
Сарыарқа самалы.- 2013. - 18 шілде. - 20 - 21 б.
Жайықбаев Нұрбол. Қазақтың Қабдыкәрімі: (Ақынның 85жылдық мерейтойы облыс деңгейінде аталуда) // Сарыарқа самалы.- 2013. - 7 қараша.- 1, 2 б.
Жайықбаев Нұрбол. "Сен берген толы несібе": (Қазақтың көрнекті ақыны, жерлесіміз Қабдыкәрім Ыдырысовтың туғанына - 85 жыл) // Сарыарқа самалы.2013. - 31 қазан. - 4 - 5 б.
Мәней Риза. "Ақын сөзі әр уақытта еленген": [Ақын Қабдыкәрім Ыдырысовтың туғанына - 85 жыл] //Сарыарқа самалы. - 2013.- 18 маусым. - 5 б.