(1935 - 2000)

Рамазан Айыпұлы Тоқтаров 1935 жылы Павлодар қаласында дүниеге келген. 1957 жылы Алматы шет тілдері институтының француз тілі факультетін бітірген. Институтты аяқтаған соң Павлодарға оралып, Павлодар қаласы «Қызыл Ту» газетінің (қазіргі «Сарыарқа самалы») мәдениет және тұрмыс бөлімінің меңгерушісі болып істей бастайды. Кейін Тоқтаровты тағдыры «Лениншіл жас» (қазіргі «Жас Алаш»), «Қазақ әдебиеті» (1960-1966 жж.) газетімен табыстырады.

1966 жылдан 1976 жылға дейін проза бөлімінің меңгерушісі, кейін «Жазушы» баспасының аға редакторы; 1976 жылдан 1983 жылға дейін - Қазақстан жазушылар Одағы басқармасының мүшесі және проза бойынша кеңесші болды. 1989 жылдан зейнеткерлікке шыққанға дейін «Жұлдыз» журналы бас редакторының орынбасары болып істеген.

«Ертіс перзенті» атты әңгімелер мен повестер жинағы 1962 жылы жарыққа шықты. Содан кейін балаларға арналған «Тыңнан келген бала» (1963) атты туындысы шығарылды. 1965 жылы автордың «Бақыт» атты алғашқы романы жарық көрді. Онда отбасындағы үлкен және кіші ұрпақтың арасындағы қарым-қатынас көрініс тапты. 1968-1969 жж. «Ертіс мұхитқа құяды» деген екі дилогия кітабы баспа бетіне шықты. 1971 жылы «Солтүстік шұғыла» атты повестер мен әңгімелер жинағы жарық көрді. Кейін келе әр түрлі жылдарда «Тұлпардың сыны» (1975), «Ғасыр наны» (1983), «Сусамыр» (1985) романдары баспа бетіне таралады. Орыс тіліне Тоқтаровтың тек екі шығармасы ғана аударылған. Олар: «Иртыш впадает в океан» және «Степные корни» (1986).

Жазушының 4 повесі бар. Олар: «Питомцы Иртыша», «Делегенская битва», «Звездный свет», «Северное сияние» тундра туралы повесі; 10 роман: «Счастье», «Иртыш впадает в океан», «Приметы скакуна». «Форма земли», «Степные корни», «Мужская дружба», «Секретный пергамент», «Палач», «Конец счастливого рабства». Автордың 1999 жылы жарыққа шыққан соңғы туындысы «Абайдың жұмбағы» романы болды. Осы роман үшін Р.Тоқтаров Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының иесі лауазымын беруге лайық деп танылды.

Шығармашылық уақытының төңірегінде Рамазан Тоқтаров көптеген әдеби-сын мақалалар, эссе, очерктер жазды. Аяқталмай қалған туындысы «Жабық жара» шығармасы.

Рамазан Тоқтаров 2000 жылы 13 желтоқсанда қайтыс болды. 2002 жылы Павлодар қаласындағы Баспа үйінің қабырғасында мемориалдық тақта орнатылды.

Әдебиеттер:

Тоқтаров Р. Бақыт: роман. - Алматы: Жазушы, 1965. - 196 б.

Тоқтаров Р. Ертіс мұхитқа құяды. Бірінші кітап: роман. - Алматы: Жазушы, 1968. - 230 б.

Тоқтаров Р.  Ертіс мұхитқа құяды. Екінші кітап: роман. - Алматы: Жазушы, 1969. - 256 б.

Тоқтаров Р. Ертіс перзенті: повестер және әңгімелер. - Алматы: Қазмемкөркемәдеббас, 1962. - 220 б.

Тохтаров Р. Иртыш впадает в океан. - Алма-Ата, 1972. - 359с.

Тоқтаров Р. Тұлпардың сыны: романдар. - Алматы: Жазушы, 1975. - 358 б.

Тоқтаров Р. Жердің үлгісі: роман. - Алматы: Жазушы, 1979. - 336 б.

Тоқтаров Р. Ғасыр наны: роман. - Алматы: Жазушы, 1983. - 461 б.

Тохтаров Р. Степные корни. - М., 1986.- 430с.

Тоқтаров Р. Тұлпардың сыны: роман. - Алматы: Жазушы, 1987. - 531 б.

Тоқтаров Рамазан. Таңбалы жарғақтың құпиясы: роман. - Алматы: Жазушы, 1990. - 608 б.

Тохтаров Р. Старик: Рассказ: Пер с каз. /Л. Космухамедова // Простор. - 1995. - №1. -С. 80 - 84

Тоқтаров Р. Абайдың жұмбағы: роман. - Алматы: ұл Фараби, 1999. - 751 б.

Тоқтаров Р. Бақытты құлдықтың ақыры: роман. - Астана: Елорда, 2005. - 616 б.

Тоқтаров Рамазан (1935-2000). Ертіс перзенті: / повестер, әңгімелер құраст., жауапты ред. А. Ж. Құдабаев; бас ред. Е. Арын.- Павлодар: ЭКО, 2011.- 250 б.- (Кереку-Баян кітапханасы; Кереку-Баян өңірі ақын-жазушыларының антологиясы)

***

Тоқтаров Рамазан Айыпұлы Тоқтаров Рамазан // Советтік Қазақстан жазушылары: Био-библиографиялық анықтамалық. - Алматы, 1987. - 621-622 б.

Тоқтаров Рамазан // Қазақстан жазушылары: XX ғасыр. Анықтамалық. - Алматы, 2004. - 306 б.

Тоқтаров Рамазан // Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы, 2005. - 505 б.

Тоқтаров Рамазан // Қазақстан. Ұлттық энциклопедия. - Алматы, 2006. - 8 т. - 419-420 б.

Тоқтаров Рамазан (1935-2000) // Қазақстан жазушылары: анықтамалық. - Алматы, 2009. - 389 б.