(1893 – 1920)

Абайдан кейінгі ірі тұлға. ХХ ғасырдың бас кезіндегі қазақ әдебиетінің тақырып ауқымының кейейіп, идеялық тұрғысының биіктеп, көркемдік жоғарлауына ерекше үлес қосқан ақын, ағартушы-демократ Сұлтанмахмұт Торайғыров 1893 жылы 28 қазанда Баянауыл ауданы Павлодар облысында туған. Әкесі Шоқпыт (Әбубәкір) кедей шаруа болған. Торайғыров әкесінен алғаш азкем сауатын ашып, 13 жасында молдадан оқиды. Сол кезде өлең жаза бастайды. 1911 жылы Троицкіден жаңаша білім алып келген Нұрғалимен кездесу Торайғыровтың өміріне айтарлықтай өзгеріс әкелді.

Ол халқын оқуға, білімге үндеген ағартушы. Адамдық табиғаты жағынан алғанда күрескер, дүниеге көзқарасы жағынан алғанда, гуманист, демократ, философия, әдебиет тұрғысынан алғанда сыншыл, реалист жазушы. Торайғыров қазақ поэзиясындағы дәстүрлі философиялық бағытты дамытқан жаңашыл адам.

1912 жылы ақындыққа ден қойған. 1912-1913 жылдары «Оқып жүрген жастарға», «Талаптарға», «Оқудағы мақсат не», Анау-мынау», «Жарлау», «Досыма хат» т.б. өлеңдер жазады.

1913-14 жылдардың қысында «Айқапта» хатшылық қызмет істеп, жазғандарының бірқатарын журналға жариялады. Шығармаларының аздап болса да баспасөз бетін көруі, жұртшылыққа ақын ретінде біраз танылуы Торайғыровтың ақындыққа сенімін арттырып, болашақ өмірін сол жолға бағыттай түседі.

1914 жылы Баянауылда «Щоң серіктігі» атты ағартушылық ұйым ашып, өзі сияқты өнер іздеген жастардың оқуына қаражат жинамақ болады. Осы тұста «Ендігі беталыс», «Тұрмысқа», «Бір адамға», «Туған еліме», «Сымбатты сұлуға», «Қыз сүю», «Гүләйім», «Ләнет бұлты шатырлап», «Өмірімнің уәдесі», «Жан қалқам», «Гүл» т.б. өлеңдерін жазады.

С.Торайғыров қоғамдық өмір мұқтаж боп отырған мәселелерді өткірлікпен жырлады. Ақын лирикалық кейіпкер арқылы халықтың жаңа қоғамдағы арман-тілегін, адамгершілік мұраттарын шебер бейнеледі. Поэма жанрын жаңа арнада дамытты. Оның поэмалары дәстүрлі дастандар мен қисса-хиқаядан, өлең-жырлардан мүлдем өзгеше. «Адасқан өмір» поэмасы-ақын шығармашылығының үлкен табысы болды.

Жазушы проза жанрында да шығармашылықпен еңбек етті. «Қамар сұлу» романында қазақ әйелдерінің аянышты тағдырын суреттей отырып, қоғамдық өмір шындығын тереңдей ашады. «Кім жазықты?»-қазақ әдебиетінде өлеңмен жазылған тұңғыш роман.

С.Торайғыров әңгіме, очерк жанрында да қалам тербеді. Өзіне дейінгі әдебиеттің халықтық, озық қасиеттерін жаңа кезеңде одан әрі дамытып, тың көркемдік ойлармен, идеялармен байытты.

С.Торайғыров аз жасаса да, артына қазақ сөз өнерін жаңа белеске көтерген, қоғами мәнді, әдеби кемел туындылар қалдырды. Ол қазақ әдеби сынының негізін салушылардың бірі. Озат идеялы, озық сапалы шығармалар туғызған Сұлтанмахмұт мұрасы жаңа дәуірге дейінгі қазақ әдебиетінің ұзақ жолын лайықты қорытындылайтын үздік үлгі.

Бүгінде ауданның бір шаруашылығы, орта мектеп, аудан орталығындағы Мәдениет үйі ақын есімімен аталған. Ақынға арналған мұражай игілікті істер атқаруда. Палодар мемлекеттік университетінің, үлкен бір көшенің, кітапхананың ақын атын иемденуі, сондай-ақ Шығыс Қазақстан облысындағы бір орта мектептің Сұлтанмахмұт атымен аталуы - үлкен мерей. 2003 жылдың 11 маусымында С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің алдыңдағы аланда қоладан бюст-ескерткіші орнатылды.

Әдебиеттер:

Торайғыров С. Екі томдық шығармалар жинағы. - Алматы, 1993.
Т. 1: Өлеңдер. Поэмалар. - 280 б.
Т.2: Романдар. Әңгімелер. Очерктер, мақалалар, хаттар. - 205 б.
Торайғыров С. Шығармалар: 2 т. - Алматы: Жазушы, 1967. - 321 б.
Торайғыров С. Адасқан өмір. Кедей. Жарқынбай. Кім жазықты. Қамар сұлу / С.Торайғыров. Қалың мал / С.Көбеев / Торайғыров С. - Алматы: Рауан, 1992. - 238 б. + CD-ROM.
Торайғыров С. Алаш ұраны: таңдамалы шығармалары. - Алматы: Жазушы, 2002. - 157 б.
Торайғыров С. Асыл сөз: өлендер. - Алматы: ҚАЗақпарат, 2005. - 117 б.
Торайғыров С. Әңгіме, очерк, мақалалар // Қазақ прозасы: хрестоматия. 3 томдық. - Алматы: Ғылым, 2001. - 3 т. - 275-306 б.
Торайғыров С. Дүние дөңгелегі айналады: таңдамалы. - Алматы: Халықаралық Абай клубы, 2009. - 368 б.
Торайғыров С. Қамар сұлу: роман // Қазақ прозасы: хрестоматия. 3 томдық. - Алматы: Ғылым, 2001. - 3 т. - 214-274 б.
Торайғыров С. Қамар сұлу / С. Торайғыров. Қалың мал / С. Көбеев. Адасқандар / С. Мұқанов: роман. - Алматы: Жазушы, 2009. - 416 б.
Торайғыров С. Қамар сұлу: романдар, поэмалар, өлеңдер. - Алматы: Атамұра, 2002. - 240 б.
Торайғыров С. Қымыз: өлеңдер // Бес ғасыр жырлайды. - Алматы, 1989. - 480- 494 б.
Торайғыров С. Сарыарқаның жаңбыры: өлеңдер мен дастандар. - Алматы: Раритет, 2007. - 208 б.
Торайғыров Сұлтанмахмұт (1893-1920). Таңдамалы: поэма / Торайғыров Сұлтанмахмұт (1893-1920); құраст., жауапты ред. А. Ж. Құдабаев; бас ред. Е. Арын.- Павлодар: ЭКО, 2011.- 192 б.- (Кереку-Баян кітапханасы; Кереку-Баян өңірі ақын-жазушыларының антологиясы)

***

Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылығынан:["Оқып жүрген  жастарға" және "Туған еліме" өлеңі, 1914 жыл] // Аңыз адам. - 2013.  - №6 (наурыз). - 11 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылығынан: ["Адасқан  өмір" романынан үзінді] // Аңыз адам.- 2013.-  №6 (наурыз). - 13 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылығынан: ["Кедей"поэмасынан үзінді] // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 14 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылығынан: (Шәкірт ойы, 1917 жыл) // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 17 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылығынан:  (Анау- мынау, 1912 жыл) // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 19 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылығынан: ("Таныстыру" поэмадан үзінді) // Аңыз адам.- 2013.- №6  (наурыз). - 25 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылығынан:("Айтыс"  поэмадан үзінді)   // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 27 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылығынан: ("Алаш ұраны",  1917 жыл) // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 31 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылығынан: ["Қамар сұлу" романнан үзінді] // Аңыз адам.- 2013.- №6  (наурыз). - 33 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылығынан: ("Кім  жазықты" романынан үзінді) // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 34 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылығынан: ("Жас  жүрек" өлең)  // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). -35 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылығынан:  [Өлеңдері] // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 21 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылығынан: (өлеңдері) // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 49 б.

***

Сұлтанмахмұт Торайғыров. (1893-1920) // Баянаула. - Астана, 2001. - 93 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыров. (1893-1920) // Қазақ прозасы: Хрестоматия. 3 томдық. - Алматы: Ғылым, 2001. 3 т. - 213 б.
Сұңғыла жыр сұлтаны: Сұлтанмахмұт Торайғыров (1893-1920) // Дала даналары. - Алматы, 2001. - 541-554 б.
Торайғыров С. // Қазақ ССР: қысқаша энциклопедия. - 4томдық. - Алматы, 1989. - 4 т. - 577-579 б.
Торайғыров С. // ҚСЭ. - 12 т. - Алматы, 1977. - 11 т. - 107-108 б.
Әбдешев М. Е. Қазақ портреттерінің тарихы. Көпшілік танымдық басылым. - Алматы: Алматыкітап, 2008. - 184 б.
Белбаева М. Ә. С. Торайғыров шығармалары тілінің аз сөздігі Әміреев. - Алматы: Ғылым, 1995. - 270 б.
Еспенбетов А. Уақыт өрнегі: мақалалар, ойлар, толғамдар. - Алматы: Інжу-маржан, 2005. - 515 б.
Жеті ғасыр жырлайды. Екі томдық: XІY ғасырдан ХХ ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары / құраст. Е.Дүйсенбайұлы, сүретші Т.Мұқатов. - Алматы: Жазушы
Т.1: XІY ғасырдан ХХ ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары. - 400 б.
Т.2: XІY ғасырдан ХХ ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары. - 2008. - 528 б.
Жиырмасыншы ғасыр басындағы әдебиет: жоғарғы оқу орындары фил. журналист. фак. студент. арн. хрестомат. оқу құралы / құраст. Қ.Ергөбек.- Алматы: Білім, 1994. - 352 б.
Қазақтың тәлімдік ойлар антологиясы. 10 томдық / құраст.: С. Қалиев, К. Аюбай. - Алматы: Сөздік-Словарь
Негимов С. Таным мен пайым. - Алматы: Арыс, 2009. - 240 б.
ХХ ғасыр басындағы әдебиет / құраст. К. Ергөбек. - Алматы: Білім, 1994. - 352 б.
Өрмелеп шығып күн болған // Алдабергенов Қ. М. Бір туар дара тұлғалар. / Қ. М. Алдабергенов, Е. М. Арын, Б.Т.Баткеева - Павлодар, 2003. - 171-186 б.
Шамкенов А. Ой-толғам: мақалалар. - Павлодар: ЭКО, 2001. - 176 б.
Торайғыров Сұлтанмахмұт: библиографиялық көрсеткіш. - Алматы: Қазақстан, 1975. - 52 б.

"Абайдан кейінгі талассыз, даусыз заңғар тұлға – Сұлтанмахмұт  ақын": [Ақын, Қазақстан Халық жазушысы Мұзафар Әлімбаевпен сұхбат] / сұхб.Руслан Бақытжан // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 35б.
Абетжанова Эльмира.  Алаш деп ұран салған Торайғыровты    терең тани    алдық па?  // Ана тілі.-2013.  - 25 сәуір - 2 мамыр.(№17) - 3 б.
Айгүл Ісмақова, филология ғылымының докторы, професор: Қартқожа - сол кездегі қазақ баласының прототипі": (сұхбат- тасқан  Фариза Дәулет) // Жұлдыздаротбасы.- 2014. - №13. - 42 - 43 б.
Айкелбаева Камшат. Сұңғыла ойлы Сұлтанмахмұт: Ғылыми ізденістер) // Қазақ және әлемәдебиеті.- 2014.- №6.- 7 - 9 б.
"Айқап" журналының редакциясында қызмет істеген:[Тарих ғылым- дарының докторы, профессор, ҚР Әлеуметтік ғылымдар академи ясының академигі, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі   Қырықбай Аллабергенмен сұхбат] /әңг.Мәдина Серікқызы  //Сарыарқа самалы.- 2013.- 8 маусым. -  7 б.
"Айтыс" поэмасындағы дала ақынының сөздерінен Сұлтанмахмұттай дала   ұланының қаны да, жаны да сезіліптұр":(Филология ғылымдарының докторы,   профессор Өмірхан Әбдиманұлымен сұхбат) / сұхб. Әдина Жүсіп // Аңыз адам. -  2013.- №6 (наурыз). - 24 -27 б.
Ақын атын иеленген білім ордасы: [Павлодар мемлекеттік универ ситеті туралы] // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 50 б.
"Ақынның 1933 жылы латын әріптерімен басылған кітабы табылды": Павлодар облыстық Бұқар Жырау атындағы әмбебап және өнер   мұражайының өнер қызметкері Ербол Қайыровпен  сұхбат) / сұхб.Мәдина Серікқызы // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 50 б.
"Алаш зиялыларының көпшілігімен ұлт болашағы жолындағы күресте мүдделес   болған": (Филология ғылымдарының докторы, Орынбай  Жұбаевамен сұхбат) / сұхб.Марфуға Шапиян // Аңыз адам.- 2013.- №6  наурыз). - 45 б.
Амантайұлы Жарқынбек."Жас дәуренді" жырлады: (Лебяжі  ауданында атақты  ақын жерлесіміз С.Торайғыровтың 120 жылдығына  орай облыстық  "Жас дәурен" оқушылар айтысы болып өтті) // Регион.kz.- 2013.-15 қараша(№46). - 3 б
Аралова Айнагүл. Шоқтығы биік ақын: (С.Торайғыровтың туғанына 120 жыл) // Регион.kz.- 2013.- 5 қазан(№43). - 8 б.
"Асау жүрек" / (шығармадан үзінді) // Аңыз адам.- 2013.- №6  наурыз). - 28 -30 б.
Әбішев Асыл. Ақын рухы асқақтап..: (Сұлтанмахмұт Торайғыровтың туғанына - 120 жыл) //Сарыарқа самалы.- 2013. – 24 қазан. -1, 15 б
"Әлиханның Семейге келуі": (мақаладан үзінді) //Аңыз адам.- 2013. -6(наурыз).- 44 б.
Әннәс Бағдат Шахимарден. Майра: [пьеса] / Әннәс  Бағдат Шахимарден    //Театр.- 2013. - №11(қараша). - 57 - 76 б.
Бір адамға: (С.Торайғыровтың өлеңі) //Аңыз адам.-2013.- №6 наурыз). - 29 б.
Баратова М.Н. С. Торайғыров өлеңдеріндегі "ақ", "қара"ұғымдары  // ПМУ хабаршысы. Филологиялық серия.- 2014. - №2. - 57 - 62 б.
Бейсебекова Майра. Сұлтанмахмұт Торайғыров."Қамар сұлу"  романы // Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде. - 2013.- №8 - 116 - 124 б. 1Ф(С55) Бейсембиев Касым Бейсембиевич.
Бимбетова Мирамкул. С.Торайғыровтың "Бір адамға" өлеңі:  (сабақ жоспары) // Қазақ және әлем   әдебиеті.- 2014. – №3. - 29 - 30 б.
Бықай Фарида. Сұлтанмахмұт музейі жүдеп тұр  // Егемен Қазақстан//.- 2014. - 9 сәуір. - 14 б.
Ғұмырнама: (Сұлтанмахмұт Торайғыровтың өмірбаяны) // Аңыз адам.- 2013.- №6 -(наурыз). - 8 б.
Еспенбетов Арап. Алаштың ақиығы: [С. Торайғыров туралы]   // Қазақ үні.- 2013. - 28  желтоқсан (№51 -52). - 15 б.
"Жақсылық көрсем - өзімнен": (№8 көпшілік кітапханада С.Торай ғыровтың    туғанына 120 жыл толуына орай "Жақсылық  көрсем - өзімнен" атты поэзия кеші өтті)// Сарыарқа самалы.- 2013. - 31 қазан. - 20 б.
"Жылға толар-толмас уақыт "Айқап" журналының редакциясында қызмет істеген: (Тарих ғылымдарының докторы, профессор Қырық бай    Аллабергенмен сұхбат) / сұхб.Мәдиан Серікқызы // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 42 - 44 б.
Ибраһим Бегімхан. Сарыарқаның сайып  қыраны:[С.Торайғыровтың туғанына 120 жыл] //Сарыарқа самалы.- 2013. - 2 қараша.- 4  б.
Кабдрашитова Р.М. С. Торайғыровтың философиялық 6 көзқарас тары //Кабдрашитова Р.М., Хамитова А.Н. // ПМУ  хабаршысы. Гуманитарлық серия. - 2013. - №1. - 118 – 122б.
Керімханұлы Бегімхан.  Ақындар түсті сайысқа: (Қаламгер Сұлтанмахмұт Торайғыровтың 120 жылдық мерейтойына  арналған ақын дар айтысы өтті)// Сарыарқа самалы. - 2013. - 3 желтоқсан. - 7 б.
"Көлеңкелі мінездердің болу себебі - қоғамда әділдіктің болмау нан деген": (Тарих ғылымдарының  докторы,    профессорЕңлік   Жұматаевамен сұхбат) / сұхб. Мәдина Серікқызы// Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 46  б.
Қазақтың 100 поэмасы / құраст.: Ж. Аймұхамбет, А.Қ19 Әлімұлы. - Алматы: Жазушы, 2013 - Т.2. - 376 б. - (мұқ.): 1000-00 тг.
"Қараңғы қазақ көгіне өрмелеп шығып күн болу" - сол  ғана айта алған, сол ғана армандаған тың жол, тың мақсат!:   (Филология ғылымдарының  докторы, профессор  Серік Қырабаевпен сұхбат) / сұхб. Мәдина Серікқызы  / Аңыз адам. - 2013.- №6 (наурыз). - 17 -19 б.
Қуанжанова Мирамгүл. "Шығамын тірі болсам адам болып" // Қазақ тілі мен әдебиеті.- 2013.-  №5. - 80 - 82 б.
Нұғыман М. "Сұлтанмахмұттың қоңыр күзі" қалалық конкурс // Ертіс дидары.- 2014. - 26  қараша(№11). - 7 б.
"Оның таланттылығы - прозамен жазылған романнан  кейін  өлеңмен жазылған романға тәуекел етуінде": [Филология ғылымдарының докторы, профессор Зинол-Ғабден  Бисенғали]  / сұхб. Мәдина Серікқызы // Аңыз адам. - 2013.-  №6 (наурыз). - 32 - 34 б.
Оңалбекқызы Тұрсын. Сұлтанмахмұттың "Бір адамға":[7 - сынып] // Қазақ тілі мен  әдебиеті.- 2013. - №3. - 38 -  41 б.
"Өзім сүйсем, кімде айып, күн өткізем мұңайып...": (Сұлтанмахмұт Торайғыровтың махаббат лирикасы) // Аңыз адам.- 2013.- №6 наурыз). - 15 б.
"Романдағы Қамар деген ат қайдан алынған?": (қысқаша  дерек)  // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 32 б.
С. Торайғыровтың 120 жылдығына //Шаһар.- 2013.- 22 қараша  (№43). - 2 б.
Сағынбекұлы Р. Талант тағдыр туынды: [С.Торайғыровпен  Ж.Аймауытұлының   туыстық рухани байланыстары туралы] // Сағынбекұлы Р // Халық кеңесі.- 1993. - 19 маусым.
Садуақас Шорманов: (мәлімет) // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 29 б.
Саламатова Шаруан. С.Торайғыровтың "Бір адамға": [7-сынып] // Қазақ тілі мен   әдебиеті.- 2014. - №12. - 52 - 54 б.
Сарбалаұлы Бақыт. Құлбекше жаз сыныңды... // Ана тілі.- 2013.- 17 - 23 қаңтар.(№3) - 5 б.
"Сарыарқаның жаңбыры": (шығармадан үзінді) // Аңыз  адам.   - 2013.  - №6 (наурыз). - 46 б.
Сахаба Тілеуберді. "Мен қазақ, қазақпын деп  мақтанамын": (С.Торайғыровтың шығармашылығына арналған "Сұлтанмахмұт тың   қоңыр күзі"  атты қалалық байқау болып өтті) // Сарыарқа самалы.- 2014.  - 1 қараша. - 12 б.
Сәбитова Іңкәр.  Алаштық идеяның алғашқы жаршысы   // Жұлдыз.- 2013.- №5. - 196 - 204 б.-  ISSN  0134 – 3580
Секілді өмір қысқа, жарты тұтам:(Сұлтанмахмұт Торайғыровтың  тұңғыш өлеңі, 1907 жыл) // Аңыз адам.-  2013.- №6 (наурыз). - 9 б.
Смағұлова Алмагүл. Жалындап өткен жас ғұмыр:[С.Торайғыровтың 120 жылдығы] // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 2014. - №9. - 130 - 133 б.
Сұлтанмахмұт жазған хат // Аңыз адам.- 2013.- №6  (наурыз). - 22 б.
"Сұлтанмахмұт өмір көшінің қысқалығын ұғынып, сүйікті Мәлике сіне  үйленбеген": [Филология ғылымдарының  докторы,  профессор  Арап   Еспенбетовпен сұхбат] / сұхб.  Мәдина Серікқызы   // Аңыз адам.- 2013. - №6 (наурыз). - 6 - 11 б.
"Сұлтанмахмұт пен Мәлике": (қысқаша дерек) // Аңыз адам.-  2013.-№6 (наурыз). - 30 б.
Сұлтанмахмұт Торайғыров туралы естеліктер: (С.Торайғыровтың заман-дастары мен туыстарының пікірлері)  // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 20 -23 б.
"Сұлтанмахмұт Торайғыров"// Аңыз адам.- 2013.- №6. 12 (наурыз). - 31 б.
Сұлтанмахмұт  Торайғырұлы: [Жазушы, драматург  Жүсіпбек Аймауытовтың пікірі] // Аңыз адам.- 2013.- №6  (наурыз). - 12 - 16 б.
"Сұлтанмахмұт": (роман-трилогиядан үзінді) // Аңыз   адам.-  2013. -  №6 (наурыз). - 48 б.
"Сұлтанмахмұт"роман-трилогиясы - әдебиетімізге  өзіндік  үлес  қосқан  елеулі туынды": (Филология 13  ғылымдарының  докторы Гүлжаһан  Ордамен сұхбат) / сұхб. Анар Әлдибекова //Аңыз адам.-    2013.- №6 (наурыз). - 47 -49 б.
"Сұлтанмахмұттың әншілік өнері болған": (қысқаша  дерек)  // Аңыз адам. -  2013.- №6 (наурыз). - 30 б.
Толеубаева Қ."Мен қазақ, қазақпын деп мақтанамын!!":   (С.Торайғыровтың 120 жылдық мерейтойына орай мерекелік   кеш ұйымдастырды) // Ертіс дидары.- 2013. - 25 қазан(№10). - 16 б.
Торайғыров Сұлтанмахмут. Оқып жүрген жастарға: (Өлең) // Сарыарқа самалы.- 2014.  - 9 қыркүйек. - 5 б.
Утарбаева Гүлмира. Сұлтанмахмұт Торайғыровтың  шығармалары, "Қамар сұлу" романы: оқырмандар  конференциясы // Тәрбие сағаты. - 2014. - №4. - 18 - 19 б.
Ұлттық автономия құруға ұмтылған қазақ зиялыларының талпынысын   Сұлтанмахмұт та қостады: (филология ғылымының докторы, профессор, Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік универ ситетінің гуманитарлық заң факультетінің деканы  Арап Еспенбентовпен сұхбат) / сұхбаттасқан Мәдина Серікқызы // Аңыз адам. - 2014. - № 24 (108) желтоқсан. - 46 б.
"Шәкәрімнің өзі Сұлтанмахмұттың алдында абайлап   сөйлеген": (Филология ғылымдарының докторы, профессор Мекемтас  Мырзахметовпен сұхбат) / сұхб. Руслан Бақытжан  // Аңыз адам.- 2013.- №6 (наурыз). - 41 б.